Βιβλίο: Κάστρα Θρύλοι στην Ελλάδα (βρες το βιβλίο εδώ).

Σπάνια ένα βιβλίο θα μου προκαλέσει τόσα πολλά και διαφορετικά συναισθήματα.

Ένιωσα:

• Όμορφα που έμαθα μερικά πράγματα για τα Κάστρα της Ελλάδας.
• Θαυμασμό για την ιστορία των κάστρων και τα επιτεύγματα των ανθρώπων που είτε τα έχτισαν, είτε έζησαν, είτε τα κατέστρεψαν.
• Λύπη για πολλούς ήρωες των μύθων που πέθαναν και δεν είδαν το όνειρο για το οποίο έδωσαν τη ζωή τους να πραγματοποιείται.
• Θλίψη για όλες αυτές τις βασανισμένες ζωές.
• Τύχη που ζούμε σε αυτή την εποχή (και σε αυτή τη μεριά του πλανήτη) και έχουμε την πολυτέλεια να κάνουμε το πιο απλό, όπως να διαβάζουμε ένα βιβλίο.

Ο ζωντανός εφιάλτης της Θεσσαλονίκης που μετατράπηκε σε σύμβολό της

Μπορεί σήμερα να πηγαίνουμε μια βόλτα με φόντο τον «λευκό» πύργο παρέα με το ηλιοβασίλεμα, παλαιότερα όμως η χρήση αυτού του κάστρου ήταν διοικητική (στις καλύτερες περιπτώσεις) μιας και κατά κύριο λόγο, ο πύργος αυτός αναφέρεται σε κείμενα ως την πιο βάναυση φυλακή.

Όπως αναφέρεται και μέσα στο βιβλίο ο πύργος ονομαζόταν ερυθρός από το αίμα που έσταζε και την σαπισμένη σάρκα που κατέκλυζε τα πέτρινα τείχη του.

Αν και οι περισσότεροι κρατούμενοι ήταν Έλληνες, ένας από τους μεγαλύτερους αριθμούς των θυμάτων ήταν οι Τούρκοι γενίτσαροι, μιας και η Οθωμανική αυτοκρατορία (πιο συγκεκριμένα ο σουλτάνος της Κωνσταντινούπολης Μαχμούτ Α’) διέταξε μετά από 400 χρόνια δράσης, τον διωγμό του τάγματος των γενίτσαρων.

Μπορούμε να πάρουμε μια γεύση από τις μαρτυρίες ενός ανώτατου Τούρκου δικαστή, Χαϊρουλλάζ Ίμπιν Σενασή Μεχμέτ Αγά, ο οποίος βρέθηκε αιχμάλωτος όταν πρότεινε στον τότε Τούρκο διοικητή της πόλης να μην φέρεται στους Έλληνες ως ζώα αλλά ως ανθρώπους καθώς και μιας άλλης φοράς που πέρασε από μπροστά του η νεκρική πομπή ενός Έλληνα και είπε στα Τούρκικα «ο Θεός να αναπαύσει την ψυχή του». (μιλάμε για τρελά παραπτώματα)

Απόσπασμα του Δικαστή: “Ο Πύργος αυτός ήταν γεμάτος από ειδών ανθρώπους […]φτωχά ανθρώπινα ανθρωπάκια που έμεναν εκεί μέσα τρεις και τέσσερις μήνες, ρωμιοί ως επί το πλείστων, γιατί συναντούσαν στον δρόμο τον Γιουσούφ και δεν το χαιρετούσαν, όπως θα έπρεπε” – βιβλίο Κάστρα Θρύλοι στην Ελλάδα

Από αιματηρός σε λευκός Πύργος

Οι μνήμες των βασανιστηρίων άρχισαν να σβήνουν όταν ο σουλτάνος Αβδούλ Χαμίτ, μετέτρεψε τον Κανλή Κουλέ (Αιματηρός Πύργος) σε μια κανονική φυλακή. Τότε πήρε και το όνομα «Μεγιάρ Κουλές» (Λευκός Πύργος).

Η προδοσία των Γιαννιωτών

Στο αντίστοιχο κεφάλαιο για το απόρθητο κάστρο των Ιωαννίνων, η ιστορία που μου κέντρισε περισσότερο το ενδιαφέρον ήταν αυτή της προδοσίας των περισσότερων Ιωαννιτών προς την ίδια την Ελληνική επανάσταση. Αρχηγός της συγκεκριμένης επανάστασης ήταν ο Διονύσιος ο Φιλόσοφος, ή όπως τον χαρακτήριζε η τούρκικη προπαγάνδα «σκυλόσοφος». Ο συγκεκριμένος μοναχός ήταν πολιταξιδεμένος με ευρύ φάσμα γνώσεων. Με βάση την μονή που είχε ορκιστεί μοναχός άρχισε τις δράσεις του για την απελευθέρωση των Ελλήνων Ιωαννιτών.

Πέρα από τους Τούρκους Ιωαννίτες, πολλοί Έλληνες αντιτάχθηκαν σε αυτές τις κινήσεις με αρχηγό τον ρήτορα Μάξιμο τον Πελοποννήσιο, ο οποίος είχε ως κύριο επιχείρημα πως (όπως λέει και μέσα στο βιβλίο) ο Θεός έδωσε σκλαβιά στους Γιαννιώτες γιατί είχαν βουτηχτεί στην αμαρτία, για να τους εξιλεώσει και εν τέλη να τους σώσει. Γιατί τους αγαπούσε.

Ο συνδυασμός της προπαγάνδας με το γεγονός ότι οι Έλληνες διατηρούσαν τα προνόμια τους (για την ώρα…) από τον τούρκικο ζυγό, είχε ως αποτέλεσμα την παταγώδη αποτυχία της επανάστασης. Πιο συγκεκριμένα 200 Έλληνες κάηκαν ζωντανοί όταν έμαθε ο σουλτάνος ότι κρύβονταν μέσα στα καλάμια, ο φίλος του Αρχιεπισκόπου που κρυβόταν μαζί του σε μια μικρή σπηλιά σταυρώθηκε (όχι με στεφάνι στο κεφάλι, αντίθετα προτίμησαν να του το τρυπήσουν και να του βάλλουν φτερά στα κενά). Όσον αφορά τον αρχιεπίσκοπο Διονύσιο, τον έγδερναν για 4 ώρες μέχρι να πεθάνει, στη συνέχεια έραψαν τα κομμάτια και μαζί με 250 κεφάλια το έστειλαν στην Κωνσταντινούπολη. Φαντάζομαι όλα αυτά ήταν θέλημα κάποιου Θεού…

Μετά από αυτά τα γεγονότα όλοι οι Έλληνες Ιωαννίτες, συμπεριλαμβανομένων και των αυτών που αντιτάχθηκαν στην επανάσταση, εκδιώχτηκαν από τα σπίτια τους, αφήνοντας τις περιουσίες τους στους Τούρκους.

Η συνεισφορά του Αλή Πασά

Αν πας τώρα στο Ιτ’ς Καλέ να πιείς έναν καφέ (αν είσαι εκεί φοιτητής να ξέρεις ότι σε φθονώ), τα περισσότερα κτήρια που θα αντικρίσεις στην περιοχή του κάστρου, κατασκευάστηκαν υπό την διοίκηση του Αλή Πασά. Την περίοδο που εξουσίαζε στα Γιάννενα ήταν ίσως η μόνη που Έλληνες και Τούρκοι θεωρούνταν ίσοι, αρκεί βέβαια κανένας να μην αμφισβητούσε την εξουσία του.

Όπως λέει και ο συγγραφέας του βιβλίου:

“Σύμφωνα με αρκετές ιστορικές πηγές η περίπτωση του Αλή Πασά είναι αντίστοιχη με αυτή του Μεχμέτ Αλή (Πασά της Αιγύπτου) στην Καβάλα, όπου μέχρι και σήμερα τιμάται από τους Έλληνες κατοίκους της. Και οι δύο ήταν πολέμιοι του Σουλτάνου της Κωνσταντινούπολης, θέλοντας να αποκτήσουν την ανεξαρτησία τους, ενώ με τις πράξεις τους κατάφεραν να κερδίσουν την εκτίμηση των Ελλήνων, αν και Τούρκοι» – βιβλίο Κάστρα Θρύλοι στην Ελλάδα

Το πιο όμορφο και καλοδιατηρημένο κάστρο

Το κεφάλαιο που είναι αφιερωμένο στο κάστρο της Μεθώνης είναι από τα μεγαλύτερα και γεμάτα ιστορικά γεγονότα του βιβλίου.

Το συγκεκριμένο κάστρο παρόλο που είναι σε πολύ κατάσταση, έχει περάσει και αυτό με τη σειρά του αρκετά. Αυτό που μου κέντρισε περισσότερο το ενδιαφέρον είναι κάτι διαφορετικό απ’ αυτά τα κύρια διδάγματα ιστορίας και συμπεριφοράς των Ελλήνων όταν είμασταν μικροί ή απλά εγώ δεν διάβαζα αρκετά ιστορία.(ναι αυτό πρέπει να είναι)

Η επανάσταση του 1821 και η Τούρκικη σφαγή

Με το ξέσπασμα της επανάστασης του 1821, στη Νότια Πελοπόννησο Έλληνες πολεμιστές από τα Ιόνια νησιά με διοικητή τον Επίσκοπο Μεθώνης Γρηγόριο Οικονόμου, ξεκίνησαν την πολιορκία στο κάστρο της Μεθώνης και του Νιόκαστρου. Παράλληλα μαζί με την πολιορκία από την ξηρά δύο καράβια με πολεμιστές από την Μονεμβασιά και Μπόταση πολιορκούσαν το κάστρο από τη μεριά της θάλασσας.

Αποτέλεσμα την συνεχής και της στενής πολιορκίας στο κάστρο της Μεθώνης ήταν ένας αριθμός των πολιορκοιμένων να βγουν έξω με σκοπό να ζητήσουν βοήθεια. Οι Έλληνες τους έπιασαν και τους μετέφεραν σε ένα μικρό νησάκι με όνομα «χελωνάκι» όπου και πέθαναν της πείνας.

Στη συνέχεια Τουρκικές δυνάμεις στο Νιόκαστρο έκαναν μια προσπάθεια να λύσουν την πολιορκία. Τότε ο Πιεράκος Μαυρομιχάλης μαζί με 300 Έλληνες κατευθύνθηκαν προς το κάστρο για να καταστείλουν την επικείμενη έξοδο των πολιορκοιμένων.

Παράλληλα όμως το κάστρο της Μεθώνης ξεκίνησε να ρίχνει πυρά προς τα Ελληνικά στρατεύματα. Παρόλη την καταστολή των Τούρκων ο Μαυρομιχάλης μαζί με εννιά πολεμιστές έπεσαν στη μάχη. Μετά από αυτόν τον χαμό τα Ελληνικά στρατεύματα πείσμωσαν και κατάφεραν να διεισδύσουν στο Νιόκαστρο, σφάζοντας πέρα από πολεμιστές, γυναίκες παιδιά και ηλικιωμένους που παρακαλούσαν για τη ζωή τους.

«Η Ελληνική χριστιανική ψυχή αποδείχθηκε εκείνη τη μέρα εφάμιλλη και χειρότερη της Τουρκικής, δείχνοντας ίσως το πως αισθάνονταν οι αιώνιοι εχθροί μας σε ανάλογες σφαγές Ελλήνων»  απόσπασμα του βιβλίου Κάστρα Θρύλοι στην Ελλάδα

Κάστρο του Πλαταμώνα και η έμπνευση της Ρωμαϊκής Λεγεώνας

Κατά την επίσκεψη του συγγραφέα στη συγκεκριμένη περιοχή, ενημερώνεται από τους ντόπιους, ότι ο γνωστός σχηματισμός «χελώνας» που χρησιμοποιούσαν οι Ρωμαίοι προέκυψε από την προσπάθεια τους να καταλάβουν το συγκεκριμένο κάστρο.

Το ανεπηρέαστο από την επανάσταση κάστρο του Πλαταμώνα

Το 1770 αρματωλοί επαναστάτες (πολεμιστές που προσεταιρίστηκαν από τους Οθωμανούς και τους ανέθεσαν την τήρηση της τάξης), πολιόρκησαν το κάστρο ανεπιτυχώς. Από τότε και μέχρι την επόμενη απόπειρα πολιορκίας, η οποία ήταν και αυτή ανεπιτυχής ( το κεφάλι του οπλαρχηγού των επαναστατών στάλθηκε στον πασά των Τρικάλων)  οι Τούρκοι μαζί με τις οικογένειες τους ήταν στο κάστρο γλιτώνοντας την περίοδο πανούκλας 1813 με 1815.

Βενετοί, οι «προστάτες» της Κέρκυρας

Όπως είπα και στην εισαγωγή, το βιβλίο μου προκάλεσε πολλά συναισθήματα, ένα από αυτά ήταν η συνειδητοποίηση ότι για τις ικανότητες που έχουμε ως όντα, είμαστε κατά μια έννοια τρελοί. Δολοφονίες και βασανιστήρια που ξεφεύγουν φυσικά από το πλαίσιο της προστασίας της πατρίδας και της αυτοάμυνας. Αποκορύφωμα αυτής της τρέλας, είναι η κίνηση των Βενετών προς τους κατοίκους της Κέρκυρας, όταν τους ανάγκασαν να κατεδαφίσουν τις κατοικίες τους κατά την πολιορκία τους από τους Τούρκους και στη συνέχεια δεν τους άφησαν να εισέλθουν μέσα στο κάστρο. Οπότε άμαχος πληθυσμός βρισκόταν μεταξύ των πυρών των Βενετών (οι «προστάτες» της Κέρκυρας) και των αιμοδιψών Τούρκων.

«Ξυπνώντας» τους νεκρούς

Όταν τελείωσα το βιβλίο, σκέφτηκα πόσο θα ήθελα να αναστήσω μερικούς πολεμιστές του παρελθόντος για να δουν με τα μάτια τους σε τι κατάσταση βρίσκονται τα σημεία που μάταια άφησαν τη ζωή τους. Θα ήθελα να «ξυπνήσω» όχι αυτούς που προστάτευαν την γη τους και την οικογένεια τους, αλλά αυτούς που για να πετύχουν τις προσωπικές τους φιλοδοξίες ήταν ικανοί να δολοφονήσουν χιλιάδες ανθρώπινες ψυχές. Και πάλι μπορεί να μην τους ταρακουνήσω, μιας και μπορεί να χαρούν που ξέρω μετά από τόσα χρόνια το όνομά τους…

Για να αλλάξουμε λίγο κλίμα, παρακάτω γράφω μερικά πράγματα για το βιβλίο αυτό καθ’ αυτό.

1.«Το κερασάκι στην τούρτα» Κάστρα Θρύλοι στην Ελλάδα

Ένα από τα bonus του βιβλίου είναι ότι δεν παρουσιάζει απογυμνωμένα τα ιστορικά γεγονότα, μιας και περιλαμβάνει μερικές περιγραφές από το ταξίδι του συγγραφέα για τα κάστρα που επισκέφτηκε και τους ανθρώπους που ήταν πρόθυμοι να του μεταφέρουν τους θρύλους και τις ιστορίες γι’ αυτά.

2.Εικονογράφηση- Κάστρα Θρύλοι στην Ελλάδα

Η εικονογράφηση των κάστρων είναι πραγματικά όσο πρέπει (τουλάχιστον για μένα), δεν κουράζει ενώ παράλληλα δεν αναρωτιέσαι πως είναι το κάστρο.

3.Χρονολογική σύνοψη

Αν έχεις «χάσει τη μπάλα» ενώ διαβάζεις το εκάστοτε κεφάλαιο στο τέλος της ιστορίας κάθε κάστρου περιλαμβάνονται τα σημαντικότερα γεγονότα με τις αντίστοιχες ημερομηνίες.

Ποια είναι όλα τα κάστρα που σε ταξιδεύει το βιβλίο «Κάστρα Θρύλοι στην Ελλάδα»;

• Το κάστρο του Πλαταμώνα
• Το κάστρο της Σκιάθου
• Το κάστρο της Καβάλας
• Η καστροπολιτεία της Κέρκυρας
• Το κάστρο της Ρόδου
• Το κάστρο της Λίνδου
• Το κάστρο του Μονόλιθου
• Ο Λευκός πύργος της Θεσσαλονίκης
• Το κάστρο της Σαμοθράκης
• Το κάστρο της Μεθώνης
• Η καστροπολιτεία του Μυστρά
• Το κάστρο της Μονεμβασίας
• Το κάστρο της Καλαμάτας
• Το Φραγκοκάστελο
• Ο Μέγας Κουλές του Ηρακλείου
• Το κάστρο των Ιωαννίνων

Προηγούμενο book review: Δάση και Δέντρα της Μέσης-Γης